Etykiety/Kategorie

piątek, 18 listopada 2022

Kiedy jest możliwy rozwód, gdy żąda go małżonek wyłącznie winny rozpadu pożycia małżeńskiego?

Zasada rekryminacji oznacza, ze orzeczenie rozwodu jest niedopuszczalne jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia.

Od tej zasady są jednak wyjątki:

- rozwód jest dopuszczalny jeżeli drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód

- odmowa zgody małżonka jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego

Czy odmowa zgody jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego musi wykazać małżonek wyłącznie winny. To na nim spoczywa ciężar wykazania sprzeczności - oczywiście każdy przypadek jest badany przez sąd odrębnie, gdyż nie ma w ustawie katalogu takich kryteriów.

Przykłady z orzecznictwa:

- odmowa zgody na rozwód spowodowana przekonaniem, że rozwód byłby niezasłużoną nagrodą dla powoda, w warunkach wieloletniej faktycznej separacji stron, może być uznana za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego (tak: wyrok SN z dnia 8 grudnia 1999 r., II CKN 606/98, LEX 847119)

- motywy moralne i religijne odmowy zgody na rozwód nie są sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (tak: SN z dnia 10 września 1997 r., II CKN 292/97, LEX 847115)

- ocena skuteczności odmowy zgody na rozwód (art. 56 par 3 krio) powinna być dokonywana przede wszystkim w kontekście przyczyn rozkładu oraz z uwzględnieniem okoliczności i zdarzeń, jakie powstały w czasie braku pożycia małżonków, a więc np. związków pozamałżeńskich oraz dzieci w nich urodzonych, jak też społecznej celowości legalizacji tych związków (tak: SN z dnia 10 maja 2000 r., III CKN 1032/99, OSNC 2001, nr 7-8, poz. 102)

- ciężka sytuacja życiowa małżonka dotkniętego nieuleczalną chorobą, która wymaga szczególnie troskliwej opieki, może być tą okolicznością, która - mimo istnienia winy rozkładu pożycia, po stronie tego małżonka - pozwalałaby na orzeczenie rozwodu, przez co umożliwiono by mu zawarcie związku małżeńskiego z kobietą, którą kocha, a która zapewnia mu troskliwą opiekę (tak: SN z dnia 28 lutego 2002 r., III CKN 545/00, LEX nr 55136)

- nie do przyjęcia jest pogląd zakładający iunctim między sytuacją materialną małżonka niewinnego rozkładu pożycia a oceną nieudzielenia przez niego zgody na rozwód. Przyjęcie tego poglądu wymagałoby absurdalnego założenia, że unormowanie zawarte w art. 56 par 3 krio służy ochronie sytuacji materialnej pozwanego małżonka, po stronie którego nie występują zawinione przyczyny rozkładu pożycia (wyrok SN z dnia 10 września 1997 r., II CKN 292/97, LEX 847115)


WINA w postępowaniu rozwodowym i skutki rozstrzygnięcia o winie małżonka

Sąd orzekając rozwód orzeka czy i które z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia, ale na zgodny wniosek stron sąd zaniecha orzekania o winie -> skutek jakby żaden z małżonków nie ponosił winy.

Wina:

 - element obiektywny: zachowanie małżonka narusza jego obowiązki ustawowe lub wypływające z zasad współżycia społecznego

 - element subiektywny: naganność zachowania małżonka

Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie rozróżnia pojęcia winy mniejszej i większej, dla jej przypisania wystarczy każde zachowanie strony, które zasługuje na negatywną ocenę i które w jakimkolwiek stopniu przyczyniło się do rozkładu pożycia małżeńskiego i niedopuszczalna jest kompensata wzajemnych przewinień.

Przypisanie winy w powstaniu rozkładu pożycia wymaga ustalenia, że małżonek naruszył obowiązki wynikające z art. 23 krio wskutek umyślnego czy choćby nieumyślnego postępowania (SN wyrok z dnia 1 października 1997 r., I CKN 246/97, LEX nr 668911).

Rozstrzygnięcie o winie ma znaczenie dla żądania alimentów od małżonka:

Małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.

Jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.

Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Jednakże gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni.

Rozstrzygnięcie o winie ma również znaczenie ze względu na możliwość wyłączenia od dziedziczenia małżonka, przeciwko któremu spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu z jego winy, a żądanie to było uzasadnione.

Jakie mogą być przyczyny rozkładu pożycia miedzy małżonkami?

 PRZYCZYNY ZAWINIONE, np.

zdrada, opuszczanie małżonka, hazard, alkoholizm, zatajanie chory, bezczynny tryb życia, zmiana wyznania, poniżanie małżonka

PRZYCZYNY NIEZAWINIONE, np.

choroba, różnica charakterów, niedobór seksualny, impotencja

Przyczyny mogą być w zależności od okoliczności albo zawinione albo niezawinione przykładem jest bezpłodność.

Ustawa nie wskazuje zamkniętego katalogu przyczyn rozkładu pożycia.

Kilka ciekawych przykładów z orzecznictwa:

-  pożycie małżeńskie przy jednoczesnym pożyciu jednego z małżonków z inną osobą jest pożyciem mającym cechy rozkładu; małżeństwo takie nie należy do zasługujących na ochronę ze względu na interes społeczny (tak: Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 20 listopada 1951 r., sygn. akt C 839/51, OSN 1954, nr 1 poz.1) 

 - do przyczyn rozkładu pożycia małżeńskiego należy zaliczyć takie okoliczności, jak wieloletnia odmowa pożycia małżeńskiego czy zdrada małżeńska (tak: Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 kwietnia 1999 r. sygn. akt II CKIN 248/98, LEX nr 1212978)

- gdy ofiara przemocy ucieka przed agresorem, nie można uznać za zawinione porzucenie małżonka - opuszczenie przez żonę wraz z dziećmi wspólnego domu, stanowiące reakcję na poważne zagrożenie ze strony męża bezpieczeństwa osobistego i wspólnych dzieci, nie jest moralnie naganne i nie może być uznane za zawinione spowodowanie rozkładu pożycia małżeńskiego (tak: Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 grudnia 1997 r., I CKN 597/97, OSNC 1998, nr 6, poz. 99)

- oskarżenie męża przez żonę o kradzież przedmiotu ze wspólnego mieszkania i spowodowanie tym przeciwko niemu postępowania karnego zakończonego wyrokiem uniewinniającym  stanowi w zasadzie wyraz rozkładu pożycia małżeńskiego (tak: Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 18 września 1951 r., sygn. akt C 479/51, OSN 1952, nr 1, poz. 30)

- zmianę wyznania jednego z małżonków lub dzieci bez zgody drugiego małżonka można uznać za zawinienie w rozkładzie pożycia małżeńskiego, zwłaszcza gdy ze zmianą jest też związana zmiana tradycji rodzinnych i gdy powstała w związku z tym sytuacja ma wpływ na pożycie małżeńskie (tak: Sąd Apelacyjny w Katowicach, w wyroku z dnia 25 lutego 1998 r., sygn. akt I ACa 729/97, OSA 1998)

- w przypadku gdy choroba psychiczna jednego z małżonków stała się powodem rozkładu, fakt celowego zatajenia tej choroby przed zawarciem związku małżeńskiego może uzasadnić winę w spowodowaniu tego (tak: orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 29 lutego 1952 r., C 690/51, NP 1953, nr 5, s.81)


Kiedy dopuszczalny jest ROZWÓD? przesłanki

W myśl art. 56 krio jeżeli między małżonkami nastąpił ZUPEŁNY i TRWAŁY rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód.

Co to oznacza? zupełność - to badanie zasięgu, a trwałość - intensywność i głębokość

Ustanie którejkolwiek z więzi (duchowej, gospodarczej, fizycznej) należy uznać za objaw rozkładu pożycia.

Ustanie jednej z więzi może w konkretnym przypadku nie stanowić objawu rozkładu małżeństwa - np. ustanie pożycia fizycznego w skutek choroby, długiego pobytu w szpitalu.

Również zachowanie poprawnych stosunków, utrzymywanie kontaktów w interesie wspólnych dzieci nie musi oznaczać, iż więź duchowa małżonków została utrzymana.

Ale! mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia rozwód nie jest dopuszczalny jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć  dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków lub jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Rozwód nie jest również dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo gdy odmowa zgody jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Sąd w pierwszej kolejności ustala istnienie przesłanki pozytywnej, a następnie bada czy istnieje przesłanka negatywna,.

W sprawie rozwodowej jeżeli pozwany uznaje żądanie pozwu, a małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci sąd może ograniczyć postępowanie dowodowe do przesłuchania stron, ale musi ustalić okoliczności rozkładu pożycia.

Do uznania, że rozkład jest trwały wystarczy ocena oparta na doświadczeniu życiowym, że powrót do wspólnego pożycia już nie nastąpi, a ustaleniu, że między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia nie stoi na przeszkodzie twierdzenie jednego z nich ze widzi możliwość powrotu do wspólnego pożycia.

A jakie są przyczyny rozkładu pożycia o tym w następnym artykule.